نشریه اشارت، موسسه راهبردی دیده بان، در تاریخ ۱۵اردیبشهت1393 طی یک کنفرانس مطبوعاتی در کوهستان قندیل تشکیلاتی با عنوان «جامعه دموکراتیک و آزاد شرق کردستان» و با نام اختصاری «کودار» اعلام موجودیت کرد. این «جامعه» که توسط گروهی از اعضا و سرکردگان گروه تروریستی «پژاک» تشکیل شده است، «کنفدرالیسم دموکراتیک» را راه حل مسئله کُرد در ایران دانسته و این سیستم را برای سایر بخش‌ها و خلق‌های ایران نیز مناسب می‌داند.
کودار در بیانیه اعلام موجودیت خود بر روی مباحثی همچون آزادی زن، نقش بنیادین جوانان و حفاظت از محیط زیست، تاکید کرد و در همین رابطه گفت: «خلق کُرد با توجه به تجربه سال‌ها جنبش هویت‌طلب و آزادی‌خواه، از تشکیل دولت-ملت صرف نظر کرده و آلترناتیو تازه‌ای برای مشکلات اجتماعی و سیاسی خود ارائه داده است.» آنها سعی کردند در خلال ابراز این بیانیه اوضاع کنونی خاورمیانه و بحران امروزه جامعه جهانی را شاهدی بر ناکارآمدی «ملی‌گرایی» و «الگوی دولت-ملت» معرفی کرده و مدل کنفدرالیسم را به جای آن پیشنهاد کنند. بر اساس این بیانیه، «روابط کنفدرالیسم دموکراتیک» از طریق فرمول «دولت به علاوه دموکراسی» تعیین می‌شود.
در پایان این بیانیه نیز از جمهوری اسلامی خواسته شده سیاست‌های خود نسبت به خلق‌های ایران را تغییر دهد و از نگاه امنیتی به عموم آنها دست بردارد، آنها همچنین جمهوری اسلامی را برای «چاره‌یابی دموکراتیک مسئله کرد» و «معضل دموکراسی در ایران» به گفتگو و مذاکره دعوت کرده است.
سرکردگان کودار
اداره تشکیلات کودار را «زیلان تانیا» و «ریزان جاوید» که هر دو از سرکردگان پژاک هستند، به عهده دارند. شورای رهبری کودار متشکل از ۱۹ نفر است که گفته می‌شود ۱۰ نفر زن و ۹ نفر مرد هستند.
روابط پژاک و کودار
یکی از ابهامات در خصوص کودار، رابطه آن با پژاک است، غالب تحلیل‌گران ابتدا معتقد بودند که پس از اعلام موجودیت کودار، پژاک به این گروه خواهد پیوست و دیگر وجود نخواهد داشت. برخی دیگر نیز بر این باورند که پژاک به دلیل شکست سیاست‌های خود از سویی، و پیدا کردن راهی جهت مذاکره با جمهوری اسلامی، این گروه را تشکیل داده و خود پژاک به زودی اعلام انحلال خواهد کرد. «امیر کریمی» عضو شورای رهبری کودار، در خصوص رابطه کودار و پژاک به «رادیو زمانه» می‌گوید: «پژاک به عنوان یک حزب سیاسی به موجودیت خود ادامه می‌دهد و نحوه ارتباط خود با کودار را به زودی اعلام خواهد کرد.» این عضو شورای رهبری کودار، پژاک را پیشرو مبارزه بر اساس مبانی تئوریک جدید می‌داند و در همین رابطه می‌گوید: «کودار نتیجه این مبارزات است. کودار خود پژاک نیست، بلکه منتج از بستری است که مبارزات پژاک در جامعه کردستان ایجاد کرده است.» اما پژاک در چهارمین کنگره خود با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که سیستم جدید کودار را خواهد پذیرفت و در آن شرکت فعالانه خواهد داشت.
نقش ترکیه و نقشه راه فعالیت‌های کودار
پژاک که قبلاً به صورتی آشتی‌ناپذیر سعی در براندازی جمهوری اسلامی و جایگزینی آن با نظامی سکولار و فدرال داشت، با تغییر در تاکتیک و کادر رهبری تصمیم به مذاکره با دولت گرفته است. به نظر می‌رسد آنها قصد دارند این رویه را موازی با مذاکرات آشتی اوجالان، سرکرده گروهک تروریستی پ.ک.ک با دولت ترکیه به پیش برند.
پیش از نیز اوجالان با قرینه‌سازی و تعمیم تحولات ترکیه به ایران تصور کرد می‌توان، روندهای سیاسی مشابهی را آغاز نماید. با این فرض وی ابتدا از پژاک در زمستان ۱۳۹۲ خواست تا با دولت ایران وارد مذاکرات مشابهی شود و سپس با تغییراتی مشابه در درون پژاک سعی کرد مقدمات این امر را فراهم کند.
در همین راستا گروهک پژاک در کنگره حزبی خود در رابطه با تعاملات جدید با دولت اعلام کرد: «حقوق مردم کرد در چهارچوب قانون اساسی جمهوری اسلامی قابل تحقق است و می توان از طریق مذاکره با جمهوری اسلامی در همین شرایط فعلی هم این حقوق را بدست آورد».
نکته جالب اینکه کودار در سندی که از آن به عنوان قرارداد اجتماعی «جامعه دمکراتیک و آزاد شرق کودار» نام می‌برد، موسس و رهبر نظام و ساختاری که بر اساس آن کودار به وجود آمده یعنی عبدالله اوجالان را رهبر خلق کُرد معرفی می‌کند.
پس از انتخابات شهرداری‌های ترکیه، حزب کُردی صلح و دموکراسی که نزدیک به ۲۵ نماینده در مجلس دارد، با تغییر نام و راهبرد به حزب «دموکراتیک خلق‌ها» تبدیل شد. علاوه بر تغییر اسم و تغییر رهبری، برخی سیاست‌های آن که اکنون چهارمین حزب مهم ترکیه محسوب می‌شود نیز متحول شد. در این راستا به جای سیاست‌های قبلی صلح و دموکراسی، گرایشات سوسیالیستی بیشتر و تعامل با جامعه تُرک مد نظر حزب جدید قرار گرفت، به همین منظور این بار سیاست‌مداران میانه رو کُرد وارد میدان شدند.
کنگره پژاک نیز موازی با همین طرح برگزار شد و تغییرات عمده‌ای در آن رخ داد. اولاً به تأسی از سایر سازمان‌های وابسته به پ.ک.ک چنین وانمود می‌شود که جایگاه زنان در این سازمان ارتقاء یافته است. همچنین نام‌گذاری جدید «کودار» نیز به پیروی از نام‌های سایر احزاب وابسته به پ.ک.ک صورت گرفت.
رابطه کودار و سایر گروهک‌های کُردی
امیر کریمی، عضو شورای رهبری کودار می‌گوید که کودار در مورد چگونگی تنظیم روابط خود با احزاب قدیمی کردستان، در نظر دارد بر مبنای یک توافق و سازش ملی احزاب را متوجه حساسیت مسائل و وظایفی کند که بر عهده دارند. او عنوان می‌کند که نپیوستن احزاب به کودار اهمیت چندانی ندارد و در همین رابطه می‌گوید: «احزاب سنتی در کردستان پایگاه خود را از دست داده‌اند. مردم کردستان روند و مسیر دیگری طی می‌کنند و این احزاب سنتی باید متوجه این بشوند. احزاب سنتی ما را به رسمیت بشناسند یا نشناسند، روی میزان، راندمان و شکل کار و مباحث کودار تاثیری نخواهد گذاشت. به هرحال ترجیح کودار این است که همه ایدئولوژی‌ها و احزاب و گرایش‌ها بیایند در این سیستم دموکراتیک ایفای نقش کنند.»
تحلیل و نظریه
از اواخر سال 92 و ابتدای سال 93، استراتژی سرویس‌های جاسوسی و به تبع آن گروهک‌های تروریستی برای مقابله با جمهوری اسلامی در ظاهر تغییرات محسوسی داشته است. بطوری که تا پیش از این و بخصوص از اواخرا سال 83 شیوه‌ای که این گروه‌ها برای دشمنی با ایران در پیش گرفته بودند شیوه‌ای مسلحانه و سخت بوده است. تشکیل پژاک در سال83، جنداله در سال 84 در شرق کشور و اقدامات مسلحانه و تروریستی گروهک‌های موسوم به خلق عرب در خوزستان را باید در همین چارچوب تعریف کرد.
کودار از درون کنگره اخیر پژاک اعلام موجودیت کرده است و این روند نمی تواند به منزله یک انشعاب مورد ارزیابی قرار گیرد، هر چند به نظر می‌رسد که سعی بر این است تا کودار را به عنوان یک گروه جدا از پژاک معرفی کنند. به نظر می‌رسد هدف از معرفی کودار به عنوان گروهی مستقل به دلایل زیر باشد:
1. یکی از اهدافی که به نظر می‌سد که موسسین کودار دنبال می‌کنند این است که پژاک و اعضای پژاک که در حال حاضر در قالب کودار مشغول فعالیت هستند را تطهیر نمایند، چرا که اقدامات تروریستی پژاک و اعضای آن جای هرگونه حمایت سیاسی از این گروهک تروریستی را دچار مشکل می‌کند.
2. به نظر می‌رسد که طی تقسیم کاری که توسط گردانندگان کودار و پژاک صورت گرفته باید از این پس شاهد پیش‌برد اهداف سیاسی و نرم و حقوق‌بشری جریان مذکور توسط کودار و اقدامات تروریستی و مسلحانه توسط گروهک پژاک باشیم. بر همین اساس کودار هر گونه مبارزه مسلحانه با جمهوری اسلامی ایران را به زیان خود دیده و تلاش می‌کند سیاست‌های خود را با به اصطلاح مبارزات فرهنگی و سیاسی ادامه دهد و از این طریق محبوبیتی را در بین مردم کردستان ایران برای خود کسب کند.
3. مورد دیگری که به نظر می‌رسد در پی این انشعاب تاکتیکی توسط سرکردگان گروه مذکور دنبال می‌شود این مطلب است که در ایران نیز مانند ترکیه، دولت و نظام جمهوری اسلامی مجبور به مذاکره در خصوص مسئله به اصطلاح کُردی شود. از آنجایی که جمهوری اسلامی با هیچ گروهک تروریستی که دست‌شان به خون مردم این مرز و بوم آغشته است حاضر به مذاکره نخواهد شد به خیال خود با تشکیل کودار سعی کرده‌اند وجهه‌ای سیاسی و به اصطلاح سفید از پژاک ارائه دهند.
4. از نظر سرویس جاسوسی ترکیه و همچنین تحلیل‌گران و استراتژیست‌های ترکیه‌ای، ایران هزینه بسیار کمی در خصوص مسئله کُرد نسبت به سایر دولت‌ها متقبل شده است و می‌بایست توپ را در زمین خود تحویل بگیرد. آنها از اقدام متقابل کودار در حوزه کُردی ایران با اشتیاق زیادی صحبت می‌کنند، زیرا ورود ایران به این بازی از دیدگاه آنان دو نتیجه خواهد داشت؛ یا ایران مانند دولت ترکیه رفتار کرده و با به رسمیت شناختن گروه‌های تروریست به مذاکره مستقیم با آنها می‌پردازد که در این جا مخاطب اولیه و اصلی ایران، کودار و به طریق اولی اوجالان خواهد بود. این وضعیت به نفع سیاست ترکیه است، زیرا در نهایت خود را پیشتاز گشایش‌های کُردی در منطقه معرفی می‌کند یا اینکه ایران در برابر چنین تغییراتی مقاومت خواهد کرد که منجر به آغاز مجدد درگیری‌های مسلحانه می‌شود. در این صورت نیز ترکیه بازنده نخواهد بود زیرا می‌تواند مدعی شود در حالی که آرامش را به جنوب شرق خود بازگردانده است، کردستان ایران در ناآرامی ناشی از تبعیض قومی به سر می‌برد.
نظرات