موسسه راهبردی دیده بان، حتماً برای شما هم این سؤال پیش‌آمده است که تروریست‌های تکفیری داعش منابع مالی خود را چگونه تأمین می‌کنند؛ هرچند در شماره‌های پیشین نشریه به این موضوع پرداخته شده است اما مطالب زیر پاسخی است به اینکه داعش از استخراج نفت تا فروش آن چه روندی را سپری می‌کند.
سابقه ورود داعش به تجارت نفت
اواخر فروردین ماه سال 1393 وزارت نفت تشکیلات داعش، به طور رسمی توسط فردی به نام ابولقمان (علی موسی شواخ) تبعه سوریه، والی ولایت رقه و نفر دوم جبهه‌النصره (قبل از انتقال به داعش) راه‌اندازی شد. ابولقمان یکی از امرای داعش به نام عبدالفتح (ابومحمد) امیر گردان اویس‌القرنی را برای مذاکره با دولت سوریه؛ جهت انتقال نفت و گاز از چاه تونیان در ازای مساعدت مالی و پشتیبانی چاه‌های نفتی، منصوب و دولت سوریه نیز فردی بنام یاسر عباس از نزدیکان خانواده رئیس‌جمهور بشار اسد را به عنوان نماینده خود در مذاکره با این فرد تعیین گردید.
داعش بعد از اشراف بر کارخانه کونیکو در دیرالزور، فعالیت خود را توسعه داده و چاه‌های نفتی حباری، جنوب، طبقه، انقلاب (الثوره) العمر، الجفره که تحت اشغال جبهه‌النصره بود را به تصرف خود درآورد. چاه نفتی الشاعر نیز همواره فی مابین داعش و حکومت سوریه دست به دست می‌گردید.
سال 1393 داعش با اشرافیت و تمرکز بر استخراخ نفت از چاه‌های نفتی عراق و سوریه در یک مقطع زمانی، ضمن راه‌اندازی فاز تولید، فروش نفت را در بازارهای ترکیه و سوریه آغاز نموده و بوسیله تانکرهای نفتی از طریق مسیرهای امن، نفت را از عراق به سوریه و سپس به مرزهای ترکیه رساند و در این روند، افراد سودجو و احزاب کردی نیز نقش خاص و ویژه‌ای داشتند. اواسط سال 1393 حجم درآمد داعش از فروش منشقات نفتی کشور سوریه بالغ بر 12600000 دلار و از کشور عراق نیز بالغ بر 21000000 دلار بطور ماهیانه بوده که با شروع حملات هوایی نیروهای مخالف و عراقی بر روی چاه‌های نفتی، حجم تولید و فروش نفت و مشتقات آن از مبداء عراق به طور چشمگیری کاهش یافت. بطوریکه در خرداد سال 1395 مجموع فروش نفت داعش از دو مرکز صادرات نفتی بیش از یازده میلیون دلار نبوده که از جمله عوامل اساسی رجوع و گرایش داعش به افزایش مالیات خودروهای متردد و اخذ جریمه‌های مالی در مقابل تخلفات شرعی شهروندان (که در دستور کار دیوان امر به معروف بوده) می‌باشد.
این موضوع همچنین موجب کاهش حقوق نیروهای داعش، به حداقل نصف گردید اما باوجود مشکلات موجود، استخراج نفت و صدور آن از سوی داعش ادامه دارد.
میزان استخراج نفت
حجم استخراج نفت توسط داعش در هر ماه متفاوت بود، بطوریکه حجم تولید نفت در بهمن ماه سال 1394 بالغ بر 36000 بشکه در روز بوده و در میانگین حجم این تولیدات 28000 بشکه بصورت روزانه رسید. مضاف بر اینکه تولید و استخراج از چاه‌های نفتی و پالایشگاه القیاره، صرفاً 8000 بشکه در روز بوده که فعلاً متوقف شده است.
امکانات فنی جهت استخراج نفت
امکانات فنی در چاه و پالایشگاه‌های استخراج نفت داعش در سطح ابتدایی است و بعضاً تجهیزات و قطعات فنی از کشور ترکیه ارسال و در مناطق تحت اشغال نصب و بکارگیری می‌گردد. همچنین براساس توافق دولت سوریه و داعش بخشی از قطعات یدکی چاه‌های نفت با هدف صیانت و نگهداری آن‌ها از طرف دولت سوریه تأمین می‌گردد.
نیروهای فنی چاه‌های نفتی
مهندسین مشرف بر چاه‌های نفتی، قبل از اشغال داعش در محل کار خود باقی مانده و فعالیت دارند و بعد از اشغال مناطق فوق نیز مجدداً همان افراد در تأسیسات تولید نفت حضور داشته و بعضاً نیز متواری شده‌اند که داعش مجبور شده است برای تأمین نیروی جایگزین از مهندسین خارجی بهره‌گیری کند و البته تعداد این افراد انگشت شمار است.
چگونگی فعالیت چاه‌های نفتی بعد از حملات هوایی
توقف فعالیت چاه‌های نفتی موقت بوده و در حملات هوایی، صرفاً آسیب‌های سطحی به آن‌ها وارد شده و امکانات و تجهیزات خارجی، بخش‌های بارگیری، کارگاه‌های کمکی و خدماتی و ... کماکان فعال است و مجموعه خسارات وارده در اثر حملات هوایی، صرفاً بیست درصد بر روند استخراج نفت تأثیر منفی داشته که می‌توان به عنوان نمونه به بمباران چند باره چاه‌های نفتی دیرالزور اشاره کرد که با وجود چندین مرحله بمباران هنوز فعالیت آن ادامه دارد.
قیمت فروش نفت از سوی داعش
داعش هر بشکه نفت در منطقه حقل را 12 دلار معامله می‌کند، این در حالی است که این قمیت در مرز سوریه و ترکیه به 18 دلار در هر بشکه می‌رسد. همچنین قیمت هر بشکه نفت داخل اراضی ترکیه 20 تا 25 دلار است. (تفاوت قیمت بر مبنای عمق و منطقه تبادل نفت تعیین می‌گردد.)
نحوه تأمین قطعات یدکی جهت استخراج نفت
داعش برای استخراج نفت همانند کشورهای تولید کننده آن، نیازمند قطعات خاص و پیشرفته نبوده بلکه هدف غایی داعش رسیدن به نفت از طریق پالایشگاه و لوله‌های نفتی به چاه نفت در مناطق تحت اشغال است و این عملیات نیازمند تجهیزات پیشرفته‌ای نبوده و تنها با فعال کردن چند مکنده صنعتی و استفاده از چند موتور برق کوچک (با قدرت 20 کیلو وات) جهت کشیدن نفت از چاه و لوله‌های نفتی کفایت می‌کند. بعضاً از لوله‌های نفتی احتیاطی نیز برای این منظور استفاده می‌شود.
کیفیت بارگیری از چاه‌های نفتی
عمدتاً بر روی هر یک از چاه‌های نفتی جهت بارگیری و ... دو نفر اشتغال داشته که یکی از آن‌ها مسئول هماهنگی ورود تانکرهای نفتی به داخل محیط‌های بارگیری است و این اقدام به منظور ممانعت از مورد هدف قرار گرفتن قبل از بارگیری می باشد. نفر دوم نیز مسئول بارگیری بوده و بوسیله دستگاه‌های هشدار دهنده، میزان و حجم بارگیری شده در هر تانکر مشخص و بعد از اتمام بارگیری از محیط یادشده خارج می‌شود.
مسیرهای تردد تانکرهای نفتی
مسیرهای ترددی تانکرهای نفتی حامل مواد سوختی از عراق، که به سوریه و نهایتاً به رقه ختم می‌گردند به شرح ذیل است:
- راه نظامی بین داعش و ترکیه از شهر جرابلس (روستای غره) با عبور از نهر ساجور و ادامه مسیر خاکی می‌باشد.
- از منطقه تل ابیض، سلوک و عرب عزه از طریق لوله‌های نفتی مختلف که هم اکنون متوقف است.
- از منطقه تلول الباج به سمت غرب شهرستان الحضر بعد از رسیدن به منطقه تل عبطه، وارد منطقه ناحیه میادین شده و نهایتاً به رقه ختم می‌گردد.
-از شمال صلاح‌الدین به سمت راوه و العانه که با عبور از مناطق فوق به شهرستان قائم رسیده و از آنجا به ابوکمال و بعد از عبور از هجین سوریه به شهر رقه می‌رسد.
مشتریان نفت
1- فروش به واسطه تجار مافیایی نفت از طریق اراضی ترکیه، در مقابل اخذ اقلام و تجهیزات فنی و همچنین سلاح، خودرو و تجهیزات پزشکی که با نظارت ترکیه انجام می شود صورت می‌پذیرد.
2- فروش به برخی حکومت‌های همسایه در مقابل دریافت مبالغ مالی (در قبال فروش نفت سرویس‌های فنی همانند تعمیر و نگهداری چاه‌های نفتی در اراضی سوریه به داعش ارائه شده است.)
نحوه تبادل اسناد ملی
عمده مبالغ مالی فروش نفت از طریق دفاتر صرافان قانونی در کرکوک، اربیل و ترکیه و همچنین از طریق اینترنت جابجا می‌شود، اضافه بر این داعش دارای چند دفتر صرافی در کرکوک و اربیل است. همچنین از جمله دیگر مراکز تبادل امور مالی فروش نفت در شهر آنکارا قرار دارد.
رویه پشتیبانی مالی از گروهک تروریستی داعش نشان می دهد که حامیان آن در هر جریان، جغرافیا و کانال ارتباطی ای که امکان داشتند، فضایی را برای داعش ایجاد نموده و در تلاش برای رسیدن به اهداف منطقه ای خود هستند.
نشریه اشارت،موسسه راهبردی دیده بان
