به گزارش موسسه راهبردی دیدهبان، پس از مطرحشدن مسئله زمینههای نفوذ در کشور توسط مقام معظم رهبری، لازم به نظر میرسد که برخی مؤلفههای مربوط به جاسوسی و نفوذ، جهت آشنایی و تبیین برای فضای عموی جامعه مطرحشده و همچنین در آن بصیرت افزایی را مدنظر قرار داد.
دیدهبان در نظر دارد این مسئله را در قالب کتابشناسیهای امنیتی مربوط به سرویسهای جاسوسی غربی بالاخص آمریکا ارایه دهد.
در این گزارش به کتاب "مدیریت بحران" نوشته «دنیس اسمیت» و «دومنیک الیوت» که در کشور انگلیس منتشر شده است میپردازیم.
امروزه مفهوم بحران به سازهای مهم در قالب مفهومی مدیریت تبدیل شده است. اگر چه آگاهی در مورد مفهوم بحران افزایش یافته است اما همچنان در مورد معنای بحران ابهامات بسیاری وجود دارد. از برخی جهات میتوان مدعی شد که از واژه بحران در جامعه مدرن استفادههای نادرستی شده است. این واژه اغلب برای توصیف وضعیتهایی استفاده میشود که مواجهه با آنها دشوار است اما این وضعیتها لزوما شرایط تخریب و انهدام را درون خود ندارند.
همپوشانی مختلفی نیز در مورد مدیریت بحران و مدیریت خطر رخ داده است و محققان کوشیدهاند تا رابطه بین این دو قالببندی کنند. این نهضت تحقیقی به ویژه پس از حوادث یازده سپتامبر 2001 شدت یافته است.
ماهیت مفهوم بحران را میتوان با اشارات مصداقی به طور بهتری درک کرد. حادثهی چرنوبیل یکی از موارد مصداق بحران است. در این حادثه عده بسیاری از مردم کشته شدند. پس از این حادثه بود که صنعت هستهای دیگر نمیتوانست خطرات ناشی از راکتورها را انکار کند. پس از حادثه مذکور بسیاری از شرکتهای فعال در این عرصه در سراسر دنیا در اقدامات ایمنیسازی خود تجدید نظر کردند. بحران همیشه حکایت از وضعیتی اضطراری دارد که طی آن مقابله کنندگان باید درک و تحلیل درستی از تهدیدات و فرصتها داشته باشند.
حال با توجه به این حادثه تاریخی ایران اسلامی نیز باید هوشیارتر عمل کند. درست است که این اتفاقی که در تاسیسات اتمی چرنوبیل اوکراین روی داد به سبب اشتباه انسانی و دانشمندان آن بود که با قطع سیستم ایمنی جهت انجام آزمایشی این حادثه را رقم زدند؛ ولی قطع به یقین دشمنان این آب و خاک از هیچ تلاشی برای نفوذ به تأسیسات اتمی ما جهت تکرار حادثهای مشابه چرنوبیل فروگذار نیستند، کما اینکه نفوذ ویروس ویرانگر «اکستاکسنت» به تأسیسات ما شاهد این مدعا است. اگر لطف خدا و هوشیاری به موقع دانشمندان نبود شاید در حال حاضر شاهد اتفاقات بدی ناشی از این خرابکاری بینالمللی دشمنان ایران بودیم. نکته مهم این اتفاق هم باز دوباره برمیگردد به وجود نفوذی، چرا که قطع به یقین این ویروس برای ورود خود نیاز به یک عنصر فیزیکی داشته است که دقیقاً مشخص نیست توسط فردی از کارکنان انجام شده یا یکی از به اصطلاح بازرسان آژانس، علی ای حال هوشیاری و آمادگی صد در صد برای مقابله با چنین تهدیداتی که در آینده با توجه به عناد دشمنان غیر قابل تصور هم نیست بسیار لازم و ضروری به نظر میرسد. بحران همیشه حکایت از وضعیتی اضطراری دارد که طی آن مقابلهکنندگان باید درک و تحلیل درستی از تهدیدات و فرصتها داشته باشند.
نویسنده این کتاب بر بررسی نظریههای تصادف تمرکز داشته و دوگونه نظریهی تصادف در سیستمهای با مقیاس گسترده را مطرح کرده است:
1- نظریه قابلیت اطمینان زیاد؛ این نظریه بیان میدارد که میتوان با یادگیری از اشتباهات عملیاتی و قانونی ایمنی را در اولویت قرار داد و سیستمهای دارای خطرپذیری بالا را ایمن کرد.
2- نظریه تصادف طبیعی؛ این نظریه بیان میدارد که هر چقدر افراد کوشش کنند، باز هم به علت پیچیدگیهای تعاملی، تصادفهای جدی روی میدهند. چارلز پرو اشاره می کند که اسکات ساگان این دو نظریه را در مورد سیستم تسلیحات هستهای آمریکا به کار گرفت و نتایج تحقیق او عمدتاً نظریه تصادف طبیعی را معتبر دانست.
چارلز پرو پس از بررسی این دو نظریه اعلام میدارد که سیستمهای پیچیده به طور اجتنابناپذیر برخی تعاملات ناخواسته را تجربه میکنند و خطاهای حاصل بر ابزار ایمنی فائق میشوند. او معتقد است که همین شناسایی خطرات کمک شایانی به مدیریت بهینه بحران میکند.
در قسمت دوم این کتاب فصلهای بعدی این کتاب را بررسی خواهیم کرد که به بحرانهای صنعتی توجه شده است.